Jumat, 22 November 2013

Tri ring Agama Hindu

AJAHAN TRI RING AGAMA HINDU

Maosang indik ajahan Tri ring agama Hindu pastika akeh pisan. Nenten prasida jangkep kawedar. Punika mawinan, iriki jagi kawedar kawentenan ajahan Tri ring agama Hindu mangda prasida anggen pangetis, pangembon suluiring pikayunan ring ajahan Tri punika.
1.      Tri Hita Karana
Tri Hita Karana inggih punika tatiga paiketan manusa sane becik tur rahayu iriki ring jagate, minakadi:
a.    Parhyangan, inggih punika pinaka paiketan i manusa majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa sane ngardi sajeroning maurip iriki ring jagate.
b.    Palemahan, inggih punika pinaka paiketan i manusa iriki ring palemahannyane.
c.    Pawongan, inggih punika pinaka paiketan i manusa majeng ring manusa sane tiosan.
2.      Tri Guna
Tri Guna inggih punika tatiga sane motama ngrangsuk ring sajeroning angga minakadinnyane ring manusa sekadi ring sor puniki.
a.    Satwam, inggih punika citta sane kaiket olih satwam, punika mawinan metu pikayun sane tulus. Sumangdane sida nyihnayang sane becik miwah sane kawon.
b.    Rajas, yening citta makehan kaiket antuk guna rajas, mawinan metu pikayun sane obah. Pikayun piniki pacang sida ngawetuang parilaksana sane kaon, minakadi lobha, moha, miwah sane tiosan.
c.    Tamas, yening citta makuwehan kaiket antuk guna tamas, niki mawinan metu kayun sane matsarya, mada, miwah sane tiosan.
3.      Tri Kaya Parisudha
Tri Kaya Parisudha inggih punika tetiga luirnyane sane patut kasuciang olih i manusa, minakadi:
a.    Manacika, teges ipun adicitta utawi jagat pikayun sane becik.
b.    Wacika, wacika wit saking basa Sanskerta wac  teges ipun baoos, pangandika, utawi munyi. Punika mawinan, ri tatkala mabaos utawi ngandika jejerang pisan lamakane sida antuk ngawetuang mangda nyunyur manis lan sane patut.
c.    Kayika, inggih punika laksana miwah pidabdab sane becik metu wit sangkaning manah suci ning nirmala.
4.      Tri Pramana
Tri Pramana teges ipun tetiga  kaweruhan sane kapolihang madasar antuk pratyasa, minakadi:
a.    Pratyaksa Pramana, tegesnyane kaweruhan sane kakeniang madasar antuk macacingak.
b.    Anumana Pramana, tegesnyane kaweruhan sane kakeniang madasar antuk pacutet.
c.    Sabda Pramana, tegesnyane kaweruhan sane nenten kakeniang madasar antuk macacingak miwah pacutet, kemawon kawangun antuk lengkara sane ketlataran antuk makudang-kudang kruna utawi madasar antuk sabda suci.
5.      Tri Loka
Tri Loka inggih punika tatiga buana sane wenten ring jagate sane patut kajegang tur lestariang, minakadi:
a.    Bhur Loka, tegesnyane buana ring kahuripan i manusa.
b.    Bwah Loka, tegesnyane buana ring kahuripan butha-buthi.
c.    Swah Loka, tegesnyane buana ring kahuripan para dewa.
6.      Tri Purusa
Tri Purusa teges ipun tatiga kautaman Ida Sang Hyang Widi, minakadi:
a.    Paramasiwa, Ida Sang Hyang Widhi tan sida kacarca antuk manah i manusa.
b.    Sadhasiwa,  Ida Sang Hyang Widhi pinaka  pangaripta, mamiara, miwah ngalebur.
c.    Siwa utawi Siwatma, Ida Sang Hyang Widhi wenten ring sajeroning manunggal sareng Siwatma.
7.      Tri Murti
Tri Murti teges ipun tatiga paragayan Ida Sang Hyang Widhi sane rumaga utpathi, sthiti, miwah pralina.
a.    Brahma, pinaka utpahti saktin Ida, Dewi Saraswati.
b.    Wisnu, pinaka sthiti, saktin Ida  Dewi Laksmi utawi Sri.
c.    Siwa, pinaka pamralina, saktin Ida Dewi Durga, Uma, utawi Parwati.
8.      Tri Sarira
Tri Sarira teges ipun tatiga daging angga sarira sane ngawinan i manusa sida urip ring jagate.
a.    Sthula Sarira kabaos kungkungan sane maduwe paiketan ring guna tamas. Turmaning sida kakaput antuk sakancan daging buana agunge.
b.    Suksma Sarira taler kabaos lingga sarira, teges ipun daging sarira sane utama turmaning ngurip i manusa. Kaiket antuk guna rajas sane masarira sakti kama.
c.    Antakarana Sarira, teges ipun daging sarira sane dahat mautama. Dagingnyane kaiket antuk  guna satwa sane masarira sakti dharma.
9.      Tri Sadhana
Tri Sadhana teges ipun tatiga pamargi utawi larapannia sane kanggen ngaruruh moksa.
a.    Jnana Byudreksa, teges ipun weruh ring sekancan daging tatwa agama.
b.    Indria Yoga Marga, teges ipun nenten kaiket antuk daging indria sane ngawinan sangsara.
c.    Tresna Dosa Kesaya, teges ipun sida ngicalang pikayun sane mobotan phala becik miwah kaon.
10.  Tri Aksara
Tri Aksara teges ipun tatiga aksara suci, minakadi:
a.    Ang, Brahma pinaka utpti.
b.    Ung, Wisnu pinaka sthiti.
c.    Mang, Siwa pinaka pralina.
11.  Tri Nadi
Tri Nadi inggih punika tatiga saluran sane wenten ring angga sarira.
a.    Saluran utawi pamargin ajeng-ajengan.
b.    Saluran utawi pamargin angkihan.
c.    Saluran utawi pamargin inum-inuman.
12.  Tri Rna
Tri Rna tegesnyane inggih punika tatiga utang sane kabakta olih i manusa, minakadi:
a.    Dewa Rna, tegesnyane utang ring Ida Sang Hyang Widi sane ngurip sadaging jagate.
b.    Rsi Rna, tegesnyane utang ring para Rsi sane mapaica pangaweruh sane suci.
c.    Pitra Rna, utang ring para leluhur.
13.  Tri Upaya Sandi
Tri Upaya Sandi teges ipun tatiga upaya sane kanggen tetuek  nyambungan paiketan majeng ring kramane sami. sekadi ring sor puniki.
a.    Rupa, teges ipun sang sane ngambel jagat patut nyuryanin rupa panjak utawi kramannyane, santukan semu rupa kramane nyihnayang daging pikayun sakeng karma punika. Rupa pacang nyihnayang napike karma punika ri sedeng bagia napi kasengsaran.
b.    Wangsa, teges ipun tingkatan-tingkatan kasta sane wenten ring desa pakraman, upami ipun tri wangsa.
c.    Guna, teges ipun sang sane ngambel jagat patut uning undagan pangaweruh-pangaweruhsane kauningin ring kramane.
14.  Tri Guna
Tri Guna inggih punika tatiga sane motama ngrangsuk ring sajeroning angga minakadinnyane ring manusa sekadi ring sor puniki.
a.    Satwam, inggih punika citta sane kaiket olih satwam, punika mawinan metu pikayun sane tulus. Sumangdane sida nyihnayang sane becik miwah sane kaon.
b.    Rajas, yening citta makehan kaiket antuk guna rajas, mawinan metu pikayun sane obah. Pikayun piniki pacang sida ngawetuang parilaksana sane kaon minakadi lobha, moha, miwah sane tiosan.
c.    Tamas, yening citta makuwehan kaiket antuk guna tamas, niki mawinan metu kayun sane matsarya, mada, miwah sane tiosan.
15.  Tri Pramana
Tri Pramana inggih punika tatiga bantang sane ngawentenang i manusa tur kepah dados tigang wibaga sekadi sane ring sor puniki.
a.    Idep, inggih punika pinaka bantang i manusa mangdane sida mapikayun.
b.    Sabda, inggih punika pinaka bantang i manusa sajeroning mabebaosan.
c.    Bayu, inggih punika pinaka bantang i manusa mangdane sida melaksana lan makarya.
16.  Tri Parartha
Tri Parartha tegesnyane wantah piranti sane kanggen nglimbakang pangaweruh tresna asih lan ngeseng manah dharmakara sane ngiket pikayunan.
a.    Asih, inggih punika pangaweruh mangdane i manusa neresnain sekancan sarwa maurip sane kakardi olih Ida Sang Hyang Widi Wasa. I manusa sapatutnyane ngalimbakang daging Tat Twam Asi ring sarwa maurip, mangdane ring kahuripane puniki, sida sutrepti, degdeg, lan landuh kerta raharja.
b.    Punia, inggih puniki kesujatian kayun madana puniya, sajeroning ngawangun tresna asih ring sarwa maurip.
c.    Bhakti, tresna asih sane pinih utama majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, antuk ngelaksanayang bhakti tan pegat. Ingih punika ngelaksanayang yadnya nyabran rahina.
17.  Tri Guru
Sane kabaos Tri Guru iriki inggih punika tatiga komponen guru sane dados pendidik, minakadi:
a.    Guru Rupaka inggih punika sang sane maraga rerama, I aji kalih I biang utawi meme lan bapa.
b.    Guru Pangajian wantah gurune sane mapaica paplajahan ring sekolahan.
c.    Guru Wisesa inggih punika sang sane maraga pamrintah.
18.  Tri Bhoga
Tri Bhoga inggih punika tigang soroh sane kaperluang ring kahuripan, minakadi:
a.    Bhoga inggih punika ajeng-ajengan miwah inum-inuman.
b.    Upabhoga inggih punika sandang utawi busana sane kanggen sadina-dina.
c.    Paribhoga inggih punika prabot-prabot sane kaperluang ring rumah tangga.
19.  Tri Capala
Tri Capala mateges tiga kaalpakan, minakadi:
a.    Wak Capala, alpaka ring sang sane maraga rerama, i aji kalih i biang utawi meme bapa, nganggen baos. Conto marebat sane nenten manut ring sasolah sane patut makasami lempas ring tata karma.
b.    Hasta Capala, alpaka ring sang sane maraga rerama, i aji kalih i biang utawi meme bapa, nganggen tangan. Upami ngantem miwah sane lianan.
c.    Pada Capala, alpaka ring sang sane maraga rerama, i aji kalih i biang utawi meme bapa, nganggen cokor.  Conto: nendang miwah sane lianan.
20.  Tri Kahyangan
Tri Kahyangan inggih punika tatiga genah sane suci, minakadi:
a.    Pura Puseh, genah nyungsung Dewa Wisnu pinaka paragayan Ida Sang Hyang Widhi Wasa sane dados pamiara (sthiti).
b.    Pura Desa/Bale Agung, genah nyungsung Dewa Brahma pinaka paragayan Ida Sang Hyang Widhi Wasa sane dados pangripta (utpati).
c.    Pura Dalem, genah nyungsung Dewa Siwa, pinaka paragayan Ida Sang Hyang Widhi Wasa sane dados panglebur (pralina).
21.  Tri Nayaka
Tri Nayaka inggih punika tigang soroh olahan sane kanggen nyangkepang upacara pacaruane, minakadi:
a.    Sate lembat, olahan daging kacampuhin kelapa makikih sane kadagingin bumbu raris kapanggang.
b.    Sate Asem, sane kanggen sate asem, isin basang siap, kagetep, katusuk, raris kagoreng.
c.    Calon, sane kanggen calon inggih punika daging buron sane kanggen caru intuka ngantos alus kadagingin bumbu, raris kabentuk bunter-bunter sakadi guli, kagoreng.
22.  Tri Sandhya
Tri Sandhya inggih punika sadina-dina sembahyang ping tiga.
a.    Galah semengan rikalaning sang suryane endag.
b.    Galah lingsir rikalaning sang surya ring baduur I ragane.
c.    Galah sanja rikalaning sang surya engseb.
23.  Tri Agni
Tri Agni inggih punika tigang soroh api, minakadi:
a.    Ahawaniyagni, api  kanggen maratengan ring prantenan.
b.    Grahaspatyagni, api sane kanggen ring upacara pawiwahan sane kadadosang saksi.
c.    Citagni/Daksinagni, api sane kanggen ring pangabenan.
24.  Tri Manggala Yadnya
Tri Manggala Yadnya inggih punika makatiga komponen sane yukti-yukti penting sane nentuang antar utawi labda karya yadnyane.
a.    Sadaka, pinandita utawi sulinggih sane muputang tur nglaksanayang karya upacarane.
b.    Mancagra, srati (sane makarya banten).
c.    Yajamana, sane madrue karya.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar