Kamis, 31 Oktober 2013

Prosa Bali Anyar


BELI  SANE KAAPTIANG

Duk punika rahina sukra wuku kuningan warsa 2008, titiang malancaran ka pasisi Sanur sareng suitran-suitran titiang akeh. Becik pisan pemandangan ring pasisi Sanur ritatkala galahe sampun sanja. Ombake pakebyur-byur tur angine sane pakesir-sir ngetesin dewek. Irika ring pasisi Sanur titiang sareng suitran-suitran makasami pada macanda girang. Wenten sane kayeh ring tengahing sagara, ngelangi nglwan ombak sane magulung-gulung, mapendem ring bias, matembang girang, taler wenten sane matumbasan jagung bakar tur lumpia. Irika titiang sareng suitran titiang Sari kayeh ring tengahing sagara sinambi macanda saling gablesin toya. Sawireh sampun sue titiang kayeh tur macanda, titiang sampun marasa leleh laut titiang mawali nuju ka sisi sagara. Ring sisi sagara titiang negak padidi sinambi ngelingan makasami sane wenten ring sagara, mailehan paningalan titiang ngatonang anake sane ramia wenten ring sagara, ritatkala titiang nyeledet ngalerang, jeg saget titiang ngatonang anak lanang mamargi padidian. Muanyane bagus,alep tur nganyudang hati.
Titiang nenten uning napi sane makada manah titiang marasa liang, tur kleteg manah titiang taler mrasa tios nenten sakadi biasane sasukat titiang ngatonang anak lanang punika. Titiang mrasa angob teken paras anake punika. Sinambi negak ring sisi sagara titiang melengok bengong padidian, nenten uning napi sane kakenehang. Nenten sue raris titiang marasa wenten anak sane majujuk ring ungkur dewek titiang, raris titiang nyeledet, jeg saget cingakin titiang anak lanang sane iwawu cingak titiang sane majujuk ring ungkur dewek Titiang. Titiang makesiab sinambi mangenahang “aduuuhh to nguda anak lanang puniki wenten paek iriki…”. Titiang nenten uning napikeh titiang lakar tetep negak iriki utawi matilar. Manah titiang marasa liang sawireh anak lanang sane alep bagus punika wenten paek sareng titiang, nanging Titiang taler marasa jejeh. Anggen ngengkekebin rasa jejeh, titiang negak sinambi mecilin bias. Raris anak lanang punika mapajar “Gek.., dados titiang sareng negak iriki??”. Titiang makesiab. Rasa liang, rasa jejeh aor dados asiki ring manah titiang miragi atur anak lanang punika. Sinambi jejeh raris titiang nyawis pitaken anak lanang punika, “oooh nggih Bli dados, durusang Bli malinggih”. Raris anak lanang punika malinggih ring samping titiange. Minab sampun wenten tengan jam titiang sareng kalih negak nanging pada-pada meneng. Titiang meled mataken sira wastan anak lanang puniki, nanging titiang mrasa teken dewek eluh nenten kemad yening mataken dumunan. Ring manah titiang mangenehang, “aduuh juari napi ten nggih??”. Sue titiang mangenehang, saget anak lanang punika mapajar,
“praragan mriki gek??”. Titiang raris nyawis,
“ oh ten Bli,tiang sareng suitran-suitran titiang malancaran mriki, Bli praragan mriki nggih?”
“ ten Gek, tiang taler sareng suitran-suitran titiang mriki, Gek ring dija meneng?”
“ Tiang meneng ring desa Angantaka Bli”
“ oh Angantaka..”
“ nggih Bli, uning Angantaka Bli? Bli ring dija meneng?”
“ nggih uning Gek, niki Gek Tiang meneng ring Batubulan banjar Tegehe”
“ooh..”.  Titiang nenten uning napi sane jagi malih katakenin. Titiang raris meneng. Anak lanang punika taler meneng. Nenten sue raris anak lanang punika malih mataken,
“ yeeh dados lali nggih tiang nakenin wastan Gek sira. Dados Tiang uning wastan gek sira?”
“ nggih dados Bli, tiang Komang”
“ Komang.. nggih wastan tiang Gede Mang (sambil majabat tangan)”.
Wawu asapunika titiang ngorti sareng Gede raris rauh suitran titiang Sari miwah suitran titiang sane lianan jagi ngajakin budal. Sahasa rahat manah titiang yening budal sawireh karasayang jebos pisan titiang polih ngorti sareng anak lanang punika. Nanging galahe sampun wengi titiang patut budal, yening nenten budal pastika Bapa tur Memen titiange ring canggah pacang umung. Sadurunge titiang budal, titiang mapamit dumun tur mangorahang,
“ Bli, tiang dumunan budal nggih?”
“ oh nggih Mang alon-alon nggih..”
“ nggih Bli..”
            Ring margi nuju ka canggah, tan wus-wusan titiang mangenehang parindikan iwawu ring sagara. Nenten uning napi sane makada manah Titiang ngrsayang rasa kadi asapuniki. Sarauhe ring canggah, titiang laut kayeh, muspa ring mrajan, raris nyiyagayang buku-buku sane patut kabakta kuliah benjang. Titiang kuliah ring IKIP PGRI DENPASAR, jurusan bahasa Bali tur wawu semester 1. Wusan titiang nyiyagayang buku-buku raris titiang sirep-sirepan ring pasirepan sinambi mangenehang, napi sane makada kleteg manah titiang ngrasayang tios sasukat kacunduk sareng Gede ring sagara iwawu. Nembe pisan titiang ngrsayang sakadi puniki, napikeh niki sane kawastanin jatuh tresna???, Titiang nenten uning. Titiang taler mangenehang napikeh titiang pacang kacunduk malih sareng Gede??, pangaptin titiange wantah titiang prasida kacunduk malih sareng Gede. Sue titiang mangenehang punika nenten karasa ngantos sirep titiang mangenehang indike punika.
            Karasayang jebos pisan titiang polih sirep, saget galahe sampun enjing. Titiang raris kayeh jagi pacang mamargi kuliah. Gelisang crita, titiang sampun rauh ring parkiran kampus IKIP, wawu titiang ngelesang helm tur jaket, saget wenten anak sane nyeritin titiang, “ Mang.. Komang..”. Titiang nyeledet sira sane nyeritin titiang iwawu, jeg saget Gede sane nyeritin titiang, Gede sane cingak titiang dibi ring sagara. Titiang makesiab tur mangenehang to nguda Gede wenten iriki. Gede raris ngrereh titiang tur maekin titiang,
“ yee Komang kacunduk malih iriki..”
“ nggih Bli, kuliah driki  Bli?”
“ nggih Mang tiang kuliah driki Mang, tiang ngrereh jurusan bahasa Bali, Komang taler kuliah iriki nggih?’’
“ nggih tiang kuliah driki Bli, tiang taler ngrereh jurusan bahasa Bali, sampun semester kuda nika Bli?”
“ oh pateh nggih, tiang wawu semester 1 Mang, nanging niki wawu dina pertama tiang kuliah Mang, santukan wenten karya ring mrajan, sampun kalih sasih tiang nenten prasida kuliah Mang, niki wawu tiang mrasidayang kuliah ”
“ oh kenten..”
“ nggih Mang, Komang ampun semester kuda?”
“ pateh sareng Gede, tiang taler wawu semester 1, Bli sampun uning polih ring kelas napi?”
“ sampun Mang, tiang polih kelas I.E ring ruang 18 Mang, Komang uning ring dija genah ruang punika?, yening dados tiang nunas tulung ring Komang iringang jebos tiang ngrereh ruang 18 punika.”
“ oh De polih ruang 18 nggih, kelas tiang taler drika De,”
“ oh kenten, sadia pisan nasib tiang ring dina mangkin,”
“ nggih yening kenten ngiring De sareng-sareng mamargi ka kelas,”
“ nggih Mang ngiring,”. Sapamargin titiang sareng Gede nuju ka kelas, manah tiang ngrasayang liang pisan. Pangaptin titiang sane meled kacunduk malih sareng Gede sampun kadagingin mangkin. Nenten sahasa yening anak lanang sane alep bagus punika taler kuliah ring IKIP, napi malih kelas titiang sareng Gede punika pateh.
            Sarauhe titiang sareng kalih ring kelas, Titiang raris negak ring bangku sane sampun kasiagayang. Tur Gede ngereh genah malinggih ring ungkur bangkun titiange. Kacaritayang ring kelas titiange sampun polih kalih mata kuliah, galah sampun jam 12, pinaka galah mahasiswa pada budal. Titiang raris budal sareng suitran- siutran titiang. Sarauhe ring pacanggahan titiange, titiang digelis ngentosin baju raris Titiang ngambil HP, cingakin titiang wenten 1 pesan sane masuk ka HP Titiange. Raris titiang bukak tur titiang wacen, pesannyane skadi puniki,
 “ Mang, suksma nggih wawu sampun nyadia ngiring titiang mamargi ngereh kelas. Mang sampun rauh ring jero niki?_Gede”.
Sahasa nenten percaya yening Gede sane ngirim pesan punika, rasa liang malih karasayang, raris titiang ngawales pesan saking Gede punika,
“ nggih Bli, niki wawu tiang teked ring pacanggahan”.
Titiang nenten uning ring dija Gede polih nomor HP Titiange. Nenten karasa sampun wenten kali jam titiang sareng kalih saling kirim pesan tur saling ngwales pesan.  Tan kadi-kadi manah titiang ngrasayang liang. Titiang nenten uning napi sane karasayang, yening kacunduk sareng Gede kleteg manah titiang matiosan nenten sakadi biasane. Minab niki sane kawastanin jatuh tresna. Nanging titiang nenten purun mastikayang titiang sampun jatuh tresna teken Gede. Kacrita sampun kalih sasih titiang ngrasayang rasa sakadi puniki. Kalih sasih punika titiang sareng Gede sarahina kacunduk ring kampus, taler nenten karasa rasa sane pendem titiang puniki ngancan ngedenan napi malih ring kampus titiang prasida ngelingan sapari polahnyane Gede sarahina. Gede wikan tur bhakti.  Sane makada titiang sayan angob teken Gede, sarahina cingak titiang Gede yening sampun rauh ring kampus pastika simpang dumun ka padmasana ring kampus ngaturang bhakti. Selami kalih sasih punika taler sarahina Gede pastika polih manten sms Titiang utawi nelpon titiang, punika sane makada titiang sareng kalih sayan paek tur akrab. Ngancan sue ngancan sayan uning titiang parisolah anak lanang bagus alep punika. Rasa sane pendem titiang puniki ngancan sue ngancan ngedenang. Sarahina titiang mangenehang napikeh rasa puniki wantah titiang kemanten sane ngarasayang nanging Gede nenten ngarasayang pateh sakadi napi sane rasayang titiang. Punika taler sane makada titiang marasa jejeh tur mrasa inguh. Nenten iwang karasayang yening titiang pendem kemanten rasa puniki teken Gede.
            Sampun petang sasih galahe mamargi. Duk punika ring kampus sampun kagelarang Ujian Akhir Semeter. Sapamargi rikala ujian punika titiang sareng Gede sayan akrab. Titiang mataken teken Gede yening titiang nenten mrasidayang nyawis pitaken-pitaken sane wenten ring ujian, asapunika taler Gede, yening ipun nenten mrasidayang nyawis pitaken-pitaken sane wenten ring ujian, ipun mataken ring titiang. Rahina saniscara, wusan titiang nyawis makasami pitaken-pitaken sane wenten ring ujian tur makta lembar jawaban ka ajeng kelas raris titiang mataki-taki jagi budal, cingak titiang Gede sampun nenten wenten ring kelas. Titiang raris mamargi budal nuju ka parkiran kampus. Satibane titiang ring parkir cingak titiang Gede malinggih ring motor titiange. Raris titiang mataken,
“ durung budal De?”
“ durung Mang Tiang negak iriki nyantosin Mang, wenten akidik sane jagi meled kaorahang teken Mang. Dados tiang nunas galah Mang?”. Sinambi makesiab, jejeh tur mangenehang napi sane jagi kaorahang olih Gede teken padewekan titiang raris titiang nyawis,
“ ooh nggih dados De, napi sane jagi orahang Gede sareng titiang?”. Irika raris Gede nyambatang tresna ring sikian titiang, ipun ngorahang kleteg manah ipune matiosan sasukat kacunduk sareng titiang ring sagara, sampun petang sasih ipun taler mendem rasa tresna ring sikian titiang. Manah titiang ngrasayang liang tan kadi-kadi, sawireh rasa jejeh sane rasayang titiang salami petang sasih puniki nenten ja sakadi sane kakenehang titiang. Nenten ja titiang kemanten sane ngrasayang tresna. Rasa sane rasayang titiang taler karasayang olih Gede. Liang manah titiang. Irika taler titiang ngorahang rasa sane sampun pendem titiang ring Gede suennyane petang sasih. Sasukat rahina sanicara punika titiang sampun ngadungang tresna sareng Gede. Bagia pisan rasayang titiang sarahina prasida kacunduk sareng Gede ring kampus. Sapamargi titiang ngadungang tresna nenten naenin titiang madue rasa leleh yening kuliah. Sapamargi titiang nuju kampus manah titiang ngarasayang liang, rasa liang taler karasayang sapamargin titiang budal saking kampus. Rasa tresna Gede ring sikian titiang sayan-sayan prasida rasayang titiang saking rasa uratian Gede kapining titiang. Kacaritayang sampun 10 sasih titiang ngadungang tresna sareng Gede. Slami 10 sasih punika, makudang-kudang rasa sampun kecapin titiang. Rasa liang, rasa sebet miwah rasa sakit. Reraman titiang sampun taler uning yening titiang sampun ngadungang tresna sareng Gede. Asapunika taler reraman Gede sampun uning yening Gede sampun ngadungang tresna sareng titiang. Bagia pisan manah titiang prasida molihang anak lanang sakadi gegelan titiang Gede. Anak lanang sane mula aptiang wantah sakadi Gede. Gede sakadi angin ngetesin dewek titiang taler sakadi bulan sane stata nyunarin. Dumogi Gede prasida nresnain titiang tulus ring hati, satya teken janji, tresnan Gede teken titiang nenten keni gagodan taler dumogi tresnan titiang stata kaiket mangda prasida langgeng ngantos riwekasan. Prasida sakadi sepite yening puun stata bareng-bareng, sagilik saguluk salunglung sabayantaka. Wantah Beli Gede sane stata aptiang. Dumogi Bli Gede sida glantingin titiang.
Kakripta olih: Ni Nyoman Toyantari

Pupuh Ginada Pakang Raras


KEMAMPUAN MENEMBANGKAN PUPUH GINADA PAKANG RARAS
OLEH SISWA KELAS XI SMA NEGERI 8 DENPASAR
TAHUN PELAJARAN
2011/2012



SKRIPSI



Oleh:

NI NYOMAN TOYANTARI
2008.II.2.0057







PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA INDONESIA DAN DAERAH
BIDANG ILMU PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA BALI
FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI
IKIP PGRI BALI
DENPASAR
2012

Ulian Mata Nemu Tresna-Puisi Bali Modern


ULIAN MATA NEMU TRESNA
 
Indria sueca Widhi
Nyarengin manusa nongos ring gumi
Pancane wantah lelima
Ngisi urip nyalanin rasa

Suryane nyentak nyarengin widadari saking suarga
Paras ayu madaging madu
Ngitukin hati ngeburin rasa
Ulian mata sane matemu

Tresna kapanggih
Munyin kulkul ngebug ring hati
Nyaratang manah ngantos mesuang
Nurunang Ida Sang Hyang Semara

Liang karasa
Tatkala Rama matemu Sitha
Nyangkepin tresna sane sujati
Maraga ardha maraga nareswari

Ulian mata nemu tresna
Tresna luih wantah sujati
Punika sane kaaptiang
Sareng majalan kaiket nganti mati

Olih : Gede Agus Sudiatmika Wijaya

Tresna Guyagang Keneh-Puisi Bali Anyar


TRESNA NGUYAGANG KENEH
 
Saking hati ngidupang rasa
Makejang pada ngelah
Semara Ratih ngerasuk dadi besik
Masikian nongos ring hati

Liang kapanggih
Sekancan gumi gelahang ja dadua
Sebet
Nongos ring keneh manados mati
Kala ngerasuk ring tengahing tresna

Apake?
Liang kalawan sebet, sebet luire
Sungsut kenehe ngetelang ujan
Tatkala Sitha kaambil Rahwana

Ngerasayang liang ring tresna
Sakadi idup tanpa lara
Tresna kasarengin sebet
Ngerasuk nguyagang keneh

Olih : Gede Agus Sudiatmika Wijaya