BASA
BALI PARIPURNA
Om
Awighnamastu Nama Siddham. Om Siddhi Rastu Ya Namah Swaha. Om Swastiastu.
Manut panampen titiang indik basa Bali paripurna inggih punika basa sane sampun
jangkep. Napi mawinan kabaos basa sane sampun jangkep? Basa Bali paripurna
kabaos basa sane sampun jangkep mawinan:
1. Basa
Bali punika sampun kapikukuhang olih Pamrintah Provinsi Bali manut panugarahan
pamrintah pusat dados basa daerah ring Bali antuk (1) UUD 1945 pasal 32 ayat 2
(sesampun Amandemen), (2) Surat Keputusan Menteri Pendidikan lan Kebudayaan No.
070/U/1974, (3) Peraturan Daerah Tingkat I Bali No. 3 Tahun 1992, (4) Surat
Edaran Gubernur Kepala Daerah Provinsi Tingkat I Bali No. 01/1995, miwah (5)
Peraturan Gubernur Daerah Tingkat I Bali Tahun 2013. Punika taler basa Bali
sampun kakukuhang olih Badan Pamrintah Dunia pinaka silih sinunggil kebudayaan
Bali.
2. Basa
Bali punika madue peradaban sane sampun kalintang suwe. Manut “Tata Sukerta
Basa Bali”, basa Bali sampun wenten saderung sadurung abad kaping VIII sane
kawastanin Basa Bali Kuna. Saking abad kaping VIII ngantos abad XI basa Bali
sampun macampuh sareng basa Jawi Kuna miwah basa Sanskerta ngawetuang Basa Bali
Alus. Ring abad kaping XI ngantos XVII basa Bali duk punika kawastanin Basa
Bali Tengahan. Abad kaping XVII ngantos mangkin, basa Bali sampun macampuh ring
makudang-kudang basa Duranegara ngawetuang basa Bali lumbrah.
3. Basa
Bali punika madue penutur inggih punika masyarakat Bali sane magenah ring jagat
Bali. Seosan punika, penutur basa Bali taler masyarakat sane maagama Hindu
magenah ring jagat Lombok miwah jagat Jawi. Basa Bali kanggen mababaosan ring
masyarakat sane nyihnayang tata krama manyama braya madaging nilai-nilai rasa
basa sane ageng. Saking wirasan basa punika ngawetuang pepalihan rasa basa.
Pepalihan rasa basa punika kabaos Sor Singgih Basa Bali. Kawentenan Sor Singgih
Basa Bali puniki saantukan weten pelapisan masyarakat Bali Purwa lan Anyar.
Untengnyane mababaosan nganggen basa Bali nganutin desa, kala, patra. Ring dija
iraga mababosan tur sareng sira iraga mababaosan. Punika mawinan wenten Basa
Alus Sor, Singgih, Mider, Madia lan Kasar.
4. Basa
Bali punika sampun munggah ring kamus. Pinaka basa ring kamus, basa Bali punika
majanten kanggen titi pengancan tur sepat siku-siku rikalaning mababaosan.
Pinaka sistem basa, basa Bali kanggen jagat pikayunan ngajegang kebudayaan Bali
tur agama Hindune duaning basa Bali punika mahkota kebudayaan Bali sane nenten
lempas ring agama.
5. Basa
Bali punika kanggen ring basa pagubugan, paruman, pakraman, saresehan, tur
upacara-upacara agama di Bali inggih punika upacara yadnya. Silih
sinunggilnyane ring upacara Manusa Yadnya. Basa Bali kanggen rikalaning acara
mamadik utawi nunas anak istri ring pawiwahan. Seosan punika basa Bali sampun
kanggen ring media elektronik, minakadi TV lan radio. Basa Bali kanggen
pangenter acara ring tembang Bali. Punika taler sampun kawentenang lomba-lomba
nganggen basa Bali, makadi lomba pidarta basa Bali, nyurat aksara Bali,
masatua, dharmagita, miwah sane lianan.
6. Basa
Bali punika madue aksara inggih punika Aksara Wreastra/Wresastra sane kanggen
nyurat basa Bali lumbrah, Swalalita sane kanggen nyurat basa Kawi lan basa
Sanskerta, miwah Modre sane kanggen nyurat indik kadiatmikan.
7. Basa
Bali punika madue sasuratan inggih punika Kesusastraan Bali Purwa lan Bali
Anyar. Ring Kasusastraan Bali Purwa, basa Bali kanggen nyurat gancaran,
palawakia, lan tembang, Ring Kasusastraan Bali Anyar, basa Bali kanggen nyurat
prosa miwah puisi. Silih sinunggil puisi ring Kasusastraan Bali Anyar sane
nganggen basa Bali kapertama inggih punika puisi Bali Modern sane mamurdha Basa
Bali kakripta olih Suntari Pr.
8. Basa
Bali punika sampun kamanggehang dados Kurikulum muatan Lokal ring paplajahan
SD, SMP, miwah SMA. Punika taler sampun wenten Perguruan Tinggi Jurusan Basa
Bali, makadi: (1) Universitas Udayana, (2) Universitas Pendidikan Ganesha, (3)
IKIP PGRI Bali, (4) Universitas Dwijendra, miwah (5) Institut Hindu Dharma
Negeri Denpasar.
Mungguing sane sampun
kawedar punika nyihnayang basa Bali sampun jangkep kabaos basa Bali paripurna
sane sampun nglimbak tur ajeg ring jagat Bali. Punika mawinan i raga sareng
sami pinaka yowana mangda prasida setata ngejengang tur ngelestariang basa Bali
puniki. Yening kamanah antuk titiang, nenten wenten pamargi sane tios wantah
mawali ka angga druene soang-soang, i raga patut seneng dumun sareng basa Bali,
yening sampun seneng pastika jagi mlajahin indik basa Bali, yening sampun
sakadi punika pastika tatas uning nganggen basa Bali, wusan punika wau i raga
prasida nguningayang anak siosan mangda prasida nganggen basa Bali. Om Siwa Sampurna Ya Namah Swaha. Om Santih,
Santih, Santih Om.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar